آخرین مطالب

» شماره ۴۰ » لاهوتی و شاعران انقلابی

لاهوتی و شاعران انقلابی

نام کتاب: لاهوتی و شاعران انقلابی نویسنده: شروین وکیلی ناشر: شورآفرین نوبت چاپ: اول ۱۳۹۶ تعداد صفحه: ۲۳۸ «در فضای شعر معاصر پارسی، جریانی غالب وجود دارد که از ابوالقاسم لاهوتی آغاز می‌شود و به شاعران نوپرداز گریزان از وزن و قافیۀ امروز ختم می‌شود. این جریان حدود یک قرن پیشینه دارد، و انبوهی از […]

لاهوتی و شاعران انقلابی

نام کتاب: لاهوتی و شاعران انقلابی

نویسنده: شروین وکیلی

ناشر: شورآفرین

نوبت چاپ: اول ۱۳۹۶

تعداد صفحه: ۲۳۸

«در فضای شعر معاصر پارسی، جریانی غالب وجود دارد که از ابوالقاسم لاهوتی آغاز می‌شود و به شاعران نوپرداز گریزان از وزن و قافیۀ امروز ختم می‌شود. این جریان حدود یک قرن پیشینه دارد، و انبوهی از کتاب‌ها و نوشتارها و نشریه‌ها را پدید آورده و به‌ویژه در چند دهۀ گذشته جریان غالب بر فضای ادبی روشنفکران ایرانی بوده است. این خوشه از منش‌ها را شاعرانی پدید آورده‌اند که از نظر سیاسی چپ‌گرا و معمولاً کمونیست، از نظر سازمانی معمولاً عضو حزب توده، و از نظر زبان و بیان معمولاً بی‌بهره از شکوه زبان کلاسیک پارسی بوده‌اند…» ابوالقاسم الهامی متخلص به لاهوتی یا لاهوتی‌خان، شاعر، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی انقلابی کُرد اهل ایران بوده که شروین وکیلی در کتاب «لاهوتی و شاعران انقلابی» به بررسی زندگی و شعر او پرداخته است. کتاب از سه بخش تشکیل شده: «تاریخ سرزمین باخته»، «زندگی لاهوتی» و «شعر لاهوتی».

شروین وکیلی نویسنده‌ای کاربلد و جامع‌الاطراف است. او زادۀ ۱۳۵۳ است و سال‌هاست به پژوهش، نظریه‌پردازی و تاریخ‌نگاری مشغول است. او همچنین جامعه‌شناس و اسطوره‌پژوه است. وکیلی در «لاهوتی و شاعران انقلابی» نه‌تنها از زندگی و شعر لاهوتی سخن گفته بلکه با کلامی شیرین و خوشخوان به بررسی بخشی از اتفاقات تاریخی ایران پرداخته و کتابی بسیار درخور توجه و تأمل پیش‌روی خوانندۀ خود قرار داده. در بخش نخستِ کتاب با نام «تاریخ سرزمین باخته» که خود شامل دو گفتار با نام‌های «گفتار نخست: قفقاز» (سخن نخست: قفقاز ایرانی، سخن دوم: سرخ شدن قفقاز) و «گفتار دوم: آسیای میانه» است، نویسنده به بررسی بخشی از تاریخ ایران و همچنین آسیای میانه همان‌جایی که روس‌ها برای ایرانی‌زدایی کردنش، به آن ترکستان می‌گفتند») پرداخته و تلاش کرده با تأکید بر اسنادی نادیده‌انگاشته‌شده و برجسته کردن خط‌وربط میان رخدادهایی درهم‌پیوسته، تصویری واقع‌گرایانه‌ از تجربۀ زیستۀ مردم ایران (در سرزمین‌های ایرانیِ اشغال‌شده به دست روس‌ها) پیش‌روی خواننده بگذارد: «بعد از دوران صفوی، که ایران‌زمین به‌خصوص در دوران شاه عباس بار دیگر به مرزهای طبیعی خود دست یافت و بخش عمدۀ سرزمین‌های حوزۀ تمدن ایرانی را در قالب یک دولت متحد ساخت، ساخت سیاسی کشور ایران رو به سراشیب سقوط گذاشت. این انحطاط و سقوط چندین دلیل متفاوت اما همگرا داشت، که ایران را از مرتبۀ یکی از نیرومندترین کشورهای جهان به سرزمینی تجزیه‌شده و تکه‌تکه فروکاستدر این نوشتار، تنها به نیمۀ شمالی ایران‌زمین و استعمار روس خواهم پرداخت، چرا که لاهوتی با این قلمرو پیوند دارد و اشعارش با سیاست روسیه پیوند خورده است. پیش از پرداختنِ جزئی‌تر به تاریخِ این منطقه، بد نیست تصویری عمومی و کلی از سرزمین‌های ایرانیِ زیر سلطۀ روس‌ها به دست دهم…»

بخش دوم کتاب به زندگی لاهوتی اختصاص یافته: «ابوالقاسم لاهوتی در ۱۲۶۴ خورشیدی (۱۳۰۵ هجری قمری) در کرمانشاه به دنیا آمد. پدرش سواد چندانی نداشت، ولی اهل شعر و ادب بود و به‌تدریج در این زمینه پیشرفت کرد و شعرهای مذهبی خوبی سرود. او میرزا احمد الهامی نام داشت، اما معمولاً با نام حکیم الهامی به او اشاره می‌کردند. به‌خاطر کتاب شعری که به نام «باغ فردوس» سروده بود، گاه فردوسی حسینی نیز نامیده می‌شد…»

در بخش سوم کتاب، وکیلی به بررسی اشعار لاهوتی پرداخته: «لاهوتی را معمولاً بنیانگذار شعر چپ انقلابی در زبان پارسی قلمداد کرده‌اند. شعرهای او از نظر ساخت و محتوا به دو دورۀ متمایز تقسیم می‌شود. تقریباً همۀ شعرهایش که تا پیش از ۱۳۰۰ سروده شده، مضمون دینی دارد، به ستایش درویشان و صوفیان می‌پردازد، و عقاید اهل حق را تبلیغ می‌کند. شعرهای مذهبی لاهوتی یکسره با آنچه در آن زمان از سنت‌گرایان می‌شناسیم برابر است:

بیا در کربلا محشر ببین کین گستری بنگر

نظر کن در حریم کبریا غارتگری بنگر

فروشنده حسین و جنس، هستی، مشتری، یزدان

بیا کالا ببین، بایع نگه کن، مشتری بنگر

می‌توان گفت وکیلی با پرداختن به سیر زندگی و شعر لاهوتی، از جهاتی به جریان غالب بر فضای شعر معاصر پارسی هم پرداخته است. او چنان‌که در دیباچۀ کتاب آورده معتقد است قالبی ایدئولوژیک بر نگارش تاریخ جریانی که از ابوالقاسم لاهوتی آغاز شده در فضای شعر معاصر پارسی مسلط است، «که براساس آن نیمایوشیج پدر شعر نوست و نوآوری‌های او در زبان پارسی بی‌سابقه، زاینده، ارزشمند و بی‌نظیر بوده است. برمبنای این قالب، پیشینۀ این جریان قبل از نیما به دست فراموشی سپرده شده، و از طرح پرسش دربارۀ شخصیت‌های دیگرِ عضو این جریان و دستاوردهایشان غفلتی رخ نموده است. اگر بخواهیم پیشینۀ این جریان را قبل از ورود نیما به صحنه روایت کنیم، باید نخست بر ابوالقاسم لاهوتی متمرکز شویم که ازسویی از میان این کسان، بیشترین حجم نوشتارها از او باقی مانده، و ازسوی‌دیگر به‌خاطر نقش سیاسی و اجتماعی نمایان و برجسته‌اش داوری درباره‌اش به‌نسبت آسان‌تر از دیگران است…»

شروین وکیلی از پشتیبانان «نظریۀ فرگشت» در مدارس و دانشگاه‌هاست. تا کنون شمار زیادی کتاب و مقاله در زمینه‌های تاریخ، اسطوره، جامعه‌شناسی واز او منشر شده. آثار او بر مباحث مربوط به هویت ایرانی، تاریخ و تمدن ایران متمرکز است. او رمان‌های علمی‌–‌تخیلی و تاریخی نیز می‌نویسد.

خوشه شایان


برچسب ها : , , ,
دسته بندی : شماره ۴۰ , معرفی کتاب
ارسال دیدگاه