نام کتاب: آدم‌ماهی

نویسنده: کوبو آبه

مترجم: شیوا مقانلو

انتشارات: نیماژ

نوبت چاپ: اول ۱۴۰۰

تعداد صفحه: ۲۶۴

قیمت: ۶۹ هزار تومان

«آدم‌ماهی» رمانی است حیرت‌انگیز از «کوبو آبه». رمان در ظاهر ماجرای ابداع یک ابَرکامپیوتر پیشگو است اما در دل خود روایت‌هایی از قتل‌های مرموز، جنین‌های ربوده‌شده، آزمایشگاه‌های مخفی و رویدادهایی هولناک را به هم پیوند می‌زند و در میان وقایع پیش‌بینی‌ناپذیر داستان، دیستوپیایی را به تصویر می‌کشد تاریک و ترسناک و سیاه. آدم‌ماهی با نام اصلی «چهارمین عصر بینایخ» سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۵۹ به شکل پاورقی در مجله‌ی «سکای» به چاپ رسید. آبه در این رمان، با سبکی شخصی و هنرمندانه گونه‌های جنایی، علمی و تخیلی را با هم ترکیب می‌کند و در نهایت به اثری با لایه‌های فلسفی عمیق می‌رسد. او در میان ژانرهای مختلف، حرکتی سیال، سریع و در عین حال کند دارد و سؤالات مهمی را در ذهن خواننده ایجاد می‌کند. سؤالاتی درباره‌ی آینده و لحظه‌ی حال… ذهن خواننده مدام درگیر ماهیت آینده می‌شود، آینده چیست و آیا زمانی که فرا برسد تاب تحملش را خواهیم داشت؟… گویی آدم‌ماهی پرسشی بزرگ است از هر آنچه هنوز نیامده، چیزی که پیش روست و نمی‌دانیم چیست.

کوبو آبه داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، موزیسین و عکاسی خلاق بود. چهره‌ای قدرتمند و پیشگام در ادبیات آوانگارد ژاپن که می‌توان نویسندگان بزرگی چون ایشی‌گورو و موراکامی را وام‌دار او دانست. آبه در دانشگاه سلطنتی توکیو پزشکی خواند البته پزشکی جز اینکه بینشی علمی به او داد در آینده‌اش نقشی نداشت. این بینش در اکثر آثار کوبو آبه و به‌ویژه در «آدم‌ماهی» به وضوح خودنمایی می‌کند. آبه در آخرین سال دانشگاه به نوشتن روی آورد. او که در آن زمان شعر می‌سرود و داستان‌های کوتاه می‌نوشت، برای گذران زندگی، مدتی به دست‌فروشی پرداخت. آشنایی آبه با ادبیات غرب، اگزیستانسیالیسم، سوررئالیسم و مارکسیسم، بر دریافت او از مسائلی چون از‌خود‌ بیگانگی و فقدان هویت تاثیر بسیار داشت تا جایی که در بیشتر آثارش به بحران هویت در ژاپن پس از جنگ جهانی دوم پرداخت. نخستین کتاب شعر آبه با عنوان «اشعار یک ناشناس» در ۱۹۴۷ منتشر شد و پس از آن مجموعه‌‌ای از اشعارش با نام «تابلوی راهنمایی در انتهای جاده» در مجله‌ای چاپ شد(۱۹۴۸). آبه به گروهی از نویسندگان و هنرمندان مکتب سوررئالیسم پیوست و به سینما و تئاتر آوانگارد روی آورد. در ۱۹۵۱ با چاپ یک مجموعه داستان کوتاه، جایزه‌ی «آگوتاکاوا» را که مهم‌ترین جایزه‌ی ادبی ژاپن است، برای داستان «جنایت س.کاروما» از آن خود کرد. او سرانجام در ۱۹۶۲ با رمان درخشان «زن در ریگ روان» به شهرتی جهانی دست یافت و به عنوان یکی از مهم‌ترین نویسندگان مدرن ژاپن شناخته شد که راه را برای ربودن نوبل ادبیات توسط ژاپنی‌ها هموار کرد هرچند خودش این جایزه را –با اینکه خیلی به آن نزدیک شده بود– به‌دست نیاورد. در ۱۹۷۱ به همراه همسرش استودیوی بازیگری آبه را در توکیو تاسیس کرد و تا ۱۹۷۹ چهارده نمایشنامه نوشت و به صحنه برد. آبه نگاهی پیشرو داشت و از بیان غریب‌ترین و شگفت‌انگیزترین موضوعات در قالبی ادبی هراسی نداشت. داستان‌هایش از فضاهایی واقع‌گرایانه و معمولی شروع می‌شوند، پله‌پله و با حفظ یک روال عادی، خواننده را به فضایی مالیخولیایی و غیر عادی می‌برند و با سؤالاتی اساسی در مورد چیستی انسان و ماهیت زندگی روبه‌رو می‌کنند. آدم‌ماهی مجموعه‌ای از پیچش‌های داستانی غافلگیرکننده است که از مکالمات روشنفکرانه‌ی کمونیستی به یک نوشته‌ی عجیب و غریب ریموند چندلری و فضای«گزارش اقلیت» فیلیپ کی دیک نزدیک می‌شود، به ترسناک‌ترین داستان‌ها همچون «جزیره‌ی دکتر مورو» پهلو می‌ساید و در نهایت به داستانی فلسفی درباره‌ی آینده تغییر شکل می‌دهد. شاید رمان در شروع کمی خسته‌کننده به نظر برسد اما خیلی زود موفق می‌شود ذهن خواننده را در دستان قدرتمند خود بگیرد. جذابیت داستان به حدی است که خواننده آن را یک‌نفس می‌خواند و علی‌رغم وجود توضیحات علمی، احساس نمی‌کند با یک بیانیه‌ی علمی–فلسفی روبروست. منتقدانِ بسیاری وجود عناصر علمی بدیع و دقیق را نقطه قوتی برای داستان می‌دانند که پیش از آبه هیچ رمان‌نویسی به سویش نرفته. با وجود اینکه این رمان بیش از شش دهه پیش نوشته شده اما موضوعش همچنان تازه است. منتقدان ادبی، آبه را با کافکا و آلن‌پو مقایسه کرده‌اند و حتی اورا کافکای ژاپنی‌ها نامیده‌اند. داستان‌های او سرشار از اشارات و نشانه‌های متافیزیکی و مالیخولیایی است. از جمله آثار درخشان او می‌توان به «چهره‌ی دیگری» (۱۹۶۲)، «نقشه‌ی تباه‌شده» (۱۹۶۹) و «مردی که عصا شد» اشاره کرد. این نویسنده‌ی توانمند در ۱۹۹۳ در ۶۹ سالگی چشم از جهان فروبست.

برشی از کتاب:

« …اما منطق نمی‌توانست قتل را توجیه کند؛ دست‌کم منطقی که دستور قتل مرا می‌داد قابل تحمل نبود. این آدم‌ها اشتباه وحشتناکی مرتکب شده بودند. ظاهرا قرار نبود با نگهداشتن من در آن اتاق منطقشان عوض شود؛ من به هر حال حرفشان را جدی گرفته بودم. تا حالا و بی هیچ زحمتی دو نفر کشته شده، یک جنین دزدیده شده و به علاوه، یک آدم‌کش خبره هم به ماجرا اضافه شده بود. منطق هرچه که بود، آن‌ها اگر می‌خواستند می‌توانستند به سادگی ترتیب قتل مرا بدهند. در واقع همین گوش دادن به حرفشان هم در شأن من نبود؛ اما نمی‌دانم چرا نمی‌توانستم از اتاق پا به بیرون بگذارم. حس می‌کردم زمان هم همسو با سکون من، بی‌حرکت ایستاده است… »

خوشه شایان