قصه‌ها از کجا می‌آیند: از فیلمنامه نویسی و زندگی

نویسنده: اصغر عبداللهی

نشر اطراف

چاپ اول ۱۳۹۸

۱۶۰ صفحه

۳۹ هزار و ۵۰۰ تومان

چه چیزی بنویسم؟ ایده را از کجا بیاورم؟ ایده‌ام را چطور به طرح تبدیل کنم؟ طرحم را چگونه به داستان بدل کنم؟ اقتباس ادبی چیست؟ دیالوگ چگونه شخصیت‌پردازی می‌کند؟ فضاسازی و شرح صحنه تا چه حد در ساخت قصه موثر است؟ داستانم را چطور به پایان برسانم؟

این‌ها و ده‌ها سوال دیگر، پیش روی هر نویسنده تازه‌کاری است که می‌خواهد داستان یا چیزی از جنس آن بنویسد. بدیهی است خواندن کتاب‌های شیوه داستان و فیلم‌نامه‌نویسی از بزرگترین نویسندگان دنیا و همچنین کتاب‌های آکادمیکی که دائماً در حال وضع قوانین در باب داستان‌نویسی هستند، اولین و مهمترین راه‌اند. اما اینکه کسی مثل یک معلم دلسوز با زبان ساده و به دور از اصطلاحات و تعاریف علمی، دست نویسنده تازه کار را بگیرد و بنشاند روبروی خودش و بدون مقدمه‌چینی برود سر اصل مطلب و با مثال‌های فراوان کل قضیه را برای نویسنده تازه‌کار جویای راه، جا بیندازد بیش از هر چیزی مورد نیاز است.

 کتاب «قصه ها از کجا می‌آیند» که به تازگی به همت نشر اطراف به چاپ رسیده، فیلمنامه‌نویسی و در امتداد آن داستان‌نویسی را با زبانی ساده از زبان اصغر عبداللهی تشریح می‌کند. در این کتاب اصغر عبداللهی که او را بیشتر با فیلمنامه‌هایش می‌شناسیم، توانسته بیش از هر کس دیگری نقش این معلم را ایفا کند. سابقه طولانی او در فیلمنامه‌نویسی و کار با کارگردانان بزرگی همچون مسعود کیمیایی، رخشان بنی‌اعتماد، رسول صدرعاملی، کیومرث پوراحمد، فرزاد موتمن و… موجب شده تا او بیش از هر کس دیگری بداند برای نوشتن یک داستان باید از کجا شروع کرد. عبداللهی دست خواننده را می‌گیرد و پله پله او را با مسیر نوشتن از ابتدای راه یعنی پیدا کردن ایده تا انتها که پایان‌بندی باشد، با خودش همراه می‌کند و در هر قدم با زیرکی و آوردن مثالی از یکی از فیلمنامه‌هایش و خاطراتی از مسیر نوشتن هر کدام، بخشی از عناصر ساختاری قصه را کالبدشکافی می‌کند. آن هم با زاویه دید دوم شخص (تو راوی) و برقراری دیالوگ با فرد ناشناسی که در تمام طول کتاب با نویسنده در حال بحث و جدل است تا منظور نویسنده را برساند. زبان کتاب ساده، جذاب و پر از داستانک‌های پر کشش برای خواننده است که با تداعی فیلم‌های معروف او در ذهنش و بیان روند نوشتن فیلمنامه از ابتدا، هیجان خواننده را برای دانستن شیوه تولد یک فیلمنامه موفق برمی‌انگیزد.

کتاب قصه‌ها از کجا می‌آیند، سعی دارد با پرداختی صمیمانه و خودمانی، مفاهیم خشک و آکادمیک ادبی را به زبان ساده بیان کند. فصل‌های کتاب شامل: ایده، طرح، تعلیق، دیالوگ، اقتباس، شخصیت، ژانر، منظر روایت، فضاسازی، شرح صحنه، نقش فرعی و پایان‌بندی است که تمام ارکان داستان را در بر می‌گیرد و باعث شده که این کتاب برای علاقمندان به فیلمنامه‌نویسی و هم نویسندگان تازه‌کار داستان، کاربردی و پر از نکات ریز آموزشی باشد. که این دو نه تنها از هم جدا نیستند که در بسیاری از موارد در امتداد هم قرار می‌گیرند. در زیر بخشی از کتاب را که در پشت جلد آمده می‌خوانیم:

«نیم قرن پیش به ما می‌گفتند از خودتان، از دور و بر خودتان و از مادربزرگ – پدربزرگ خودتان شروع کنید و ما نویسندگان جوان آن سال‌ها را به دست حوادث بعدی می‌سپردند. من فقط یک پدربزرگ داشتم که معمولا در دسترس نبود. پس این رهنمون مطلقاً به درد من نمی‌خورد. به طرز شگفت‌انگیزی آن سال‌ها خالی از ایده بود. خاصه که هنوز به سن عشق و سیاست نرسیده بودیم. وقتی هم ایده‌ای نیست، چه انگیزه‌ای برای نوشتن می‌ماند؟

نویسنده جوانی که من بودم همیشه گوش تیزی برای نوشتن داشتم و دارم ولی اینکه قصه‌ها از کجا می‌آیند؟ احتمالا از تجربه‌های زندگی، از خواندن‌ها، چشم و گوش تیز داشتن، لذت نوشتن؛ و اینکه خدا باید دوستت داشته باشد.»

سمانه خادمی