نوشته: بهرام مقدادی:

واژه دانشنامه یا دایرۀ‌المعارف درواقع ترجمه واژه یونانی “inkyklios paideia” است.
“Inkyklios” عمومی، کلی و بازگشت‌کننده معنا می‌دهد و اساسا کلمات encyclopedia انگلیسی و آنسیکلوپدی فرانسوی هم از این واژه مشتق شده‌اند و درعین‌حال “paideia” هم به مفهوم تعلیم و تربیت و آموزش است. پس این دو کلمه اگر در کنار هم قرار گیرند، دانش کلی و عمومی معنا می‌دهد اما در زبان فارسی، بعدها این ترکیب را دایرۀ‌المعارف نام نهادند و امروزه هم آن‌هایی که دغدغه استفاده از فارسی سره را دارند، از واژه دانشنامه به‌جای دایرۀ‌المعارف استفاده می‌کنند.اصولا باید توجه داشت که دایرۀ‌المعارف در مفهوم مدرنش از دیکسیونر یا فرهنگ واژگان در قرن ۱۸‌ام مشتق شد و به لحاظ تاریخی هم نوشتن دیکسیونر یا دیکشنری یا آنسیکلوپدی‌ها توسط برخی از کارشناسان و محققان قرن ۱۸‌ام (که بیشترشان هم فرانسوی بودند) متداول گردید با افرادی نظیر دیدرو، دالامبر و دیگران. این افراد، دانشنامه‌های مرتبط با دوران موسوم به روشنگری را طراحی کردند و می‌توان گفت که به عبارتی دانشنامه‌های امروزی، فرزند خلف دانشنامه‌هایی است که در قرن ۱۸ کشور فرانسه نوشته شدند که این‌ها رفته‌رفته گسترش پیدا کردند و به وضعیت فعلی رسیدند. هرچند که سرآغاز دانشنامه نویسی، به دوران خیلی پیشتر بازمی‌گردد. به‌طوری‌که می‌توان قدیمی‌ترین دایرۀ‌المعارف در دسترس را دایرۀ‌المعارف تاریخ طبیعی به زبان لاتینی نوشته پولونی بزرگ دانست که متعلق به قرن اول میلادی است. اما در اینجا همچنان که اشاره شد منظورمان دانشنامه‌های امروزی در زمینه‌های گوناگون دانش بشری هستند که محصول دوران روشنگری‌اند و البته امروزه با گسترش فضاهای مجازی ما بخصوص شاهد انتشار هرچه بیشتر دانشنامه های تخصصی اینترنتی در چارچوب موضوعات متنوع و گوناگونی هستیم ازجمله در زمینه‌های فلسفی، جامعه‌شناسی، ادبیات، علوم سیاسی، حقوق بین‌الملل، پزشکی، محیط‌زیست و… هستیم و بخصوص در زمینه نقد ادبی در دنیای غرب ما می‌توانیم به برخی کتب مفید و معتبری چون: دانشنامه نظریه ادبی ابرامز(۱۹۸۹)راهنمای جانز هاپکینز به نظریه و نقد ادبی(۲۰۰۵) و راهنمای نظریه ادبی بلک ول(۲۰۰۷) اشاره نماییم.
دکتر محمد ضیمران(متولد ۱۳۲۶-اصفهان) از برجسته‌ترین استادان حوزه معرفت‌شناسی و فلسفه هنر در ایران امروز است که نقش مهمی در معرفی و تحلیل آثار بسیاری از فیلسوفان گذشته و معاصر غربی(به خصوص فیلسوفان قاره ای) به دانشجویان و علاقه مندان به فلسفه در ایران داشته است.وی که تحصیلات اولیه‌اش در ایران دررشته حقوق قضایی از دانشگاه تهران بود، پس از مهاجرت به آمریکا موفق به کسب درجه دکترای معرفت‌شناسی و آموزش فلسفه از دانشگاه ماساچوست گردید و چندین سال هم در این دانشگاه به تدریس اشتغال داشت و حتی یکسال هم به عنوان استاد نمونه این دانشگاه برگزیده شد. ضیمران پس از بازگشت به ایران، کتاب‌های گوناگونی را تالیف کرد و در دانشگاه‌های مختلف ایران به تدریس در رشته‌های تخصصی خود ادامه داد.از جمله آثار مهم وی می‌توان به: گذر از اسطوره به فلسفه(که بخشی از رساله دکترای وی بوده است)، افلاطون، پایدیا و مدرنیته، ژاک دریدا و متافیزیک حضور، نیچه پس از هایدگر، دریدا ودولوز و کتاب اخیر اومبانی فلسفی نقد و نظر در هنر اشاره کرد.

با این مقدمات، اکنون بخش هایی از کتاب
دانشنامه ادبی از افلاطون تا امروز تالیف دکتر بهرام مقدادی را موردبررسی و تحلیل قرار می‌دهم.قبل از هر چیز باید اذعان کرد که قدر و منزلت این دانشنامه با اشاره به موارد و موضوعاتی که در پی خواهد آمد، به‌هیچ‌وجه دست‌خوش خدشه نگردیده و کلیه پیشنهادات مورد بحث از باب بهینه‌سازی اثری گرانقدر و درخور است و امیدوارم که با توان و استعداد و فرهیختگی ویژه‌ای که در ایشان سراغ دارم در ویراست‌های آینده بر قدر و منزلت این نوشتار بیافزایند و کوتاه‌سخن اینکه تلاش خستگی‌ناپذیر و ارجمند ایشان شایسته ستایش است. لازم به ذکر است که جهت جلوگیری از اطاله مطلب تنها به بعضی از بسامدهای این فرهنگ اشاره رفته و نوشته حاضر همه مدخل‌های این کتاب را در بر‌نمی‌گیرد. به هر حال این کتاب دکتر مقدادی صورت تکمیل یافته کتاب قبلی‌شان تحت عنوان فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی است که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسید. ایشان در این دانشنامه جدید البته مدخل‌های بیشتری را نسبت به کتاب قبلی گنجانده‌اند. شایان‌ذکر است که در زبان انگلیسی، در زمینه نقد ادبی چندین کتاب تحت همین عنوانِ از افلاطون تا زمان حال را داریم، مانند:
کتاب “ام.آی.”حبیب که البته این کتاب درآمدی به موضوع نقد ادبی است و یا کتاب درآمدی تاریخی بر نظریه ادبی از افلاطون تا بارت نوشته ریچارد هالند که البته این کتاب هم به‌صورت دانشنامه‌ای نوشته‌نشده است.به هر حال کتاب دانشنامه نقد ادبی دارای مدخل های متفاوت و بعضا قابل‌توجهی در زمینه موضوعات مرتبط با نقد ادبی است اولین مدخلی که در این کتاب ملاحظه می‌کنیم درباره مفهوم “آپوریا” است.و باید اذعان کنم که من تاکنون در هیچ‌کدام از منابع فارسی زبان(چه کتاب‌های دایره‌المعارفی فلسفی و چه ادبی) ملاحظه نکردم که کسی به این دقت و جامعیت این مفهوم را موردبررسی قرار داده باشد.ایشان در تبیین این واژه، آن را معادل معما و چیستان دانسته‌اند و این‌گونه توضیح داده‌اند که:”این واژه در اصل یونانی است و از علم بلاغت به نقد ادبی واردشده است. در یونان باستان،از این واژه برای نوعی فن سخنگویی یا صفت ادبی استفاده می‌شد که سخنگو یا شخصیت نمایشی، پرسش فلسفی غیرقابل حلی را مطرح می‌کرد. بهترین مثال، در مورد این اصطلاح در نقد ادبی، تمایزی است که افلاطون میان دو معنای متضاد واژه pharmakon قایل می‌شود که هم “زهر” و هم “پادزهر” معنی می‌دهد. از اواخر سده هجدهم که نقد ادبی هوراسی کمتر مرسوم بوده است، این واژه هم کاربرد خود را از دست داد، تا اینکه در قرن بیستم دوباره احیا شده است… غالبا برای تعریف آپوریا از واژه ابهام (ambiguity) استفاده می‌شود؛ بدین معنی که ابهام، آن صنعت شعری است که در آن از دو معنی یکی درست است؛ درصورتی‌که در آپوریا از دو معنی هیچ‌کدام درست نیست،گاهی هر دو معنی درست و گاهی هم هر دو معنی نادرست هستند.ابهام ویژه ادبیات مدرنیستی و آپوریا مختص ادبیات پسامدرنیستی است و…” لازم به ذکر است که آپوریا در زمره واژگانی است که دریدا در کتاب “کنش‌های ادبی” موردبحث قرار داده است و اصولا یکی از موضوعات کلیدی مباحث این فیلسوف شهیر فرانسوی است و آقای مقدادی هم در میان منابع خوبی که در توضیح این واژه از آن‌ها استفاده کرده‌اند، ازجمله به کتاب “دیکانستراکسیون” کریستوفر نوریس هم مراجعه کرده‌اند. در مدخل دوم این کتاب،آقای مقدادی مبحث آپولونی و دیونیزوسی (برگرفته از نیچه) را موردتوجه قرار داده و مطالبی را در این زمینه، تدوین کرده‌اند که درمجموع توضیحات خوب و مفیدی را در این زمینه ارایه می‌کنند و ازجمله کتاب‌هایی که مورد استناد ایشان در این قسمت بوده است می‌توانیم به
کتاب دیکشنری واژگان ادبی نوشته “جی.ای. کادُن”،نظریه انتقادی از افلاطون به بعد نوشته “آدامز هَزِرد”، خوانش نیچه نوشته رابرت سولومون و همسرش موسوم به کاترین هیگینز و ترجمه کتاب معروف نیچه به نام “زایش تراژدی” که توسط والتر کافمن انجام‌شده است و… اشاره نماییم.
آقای مقدادی در مدخلی دیگر و با استفاده از منابع متعدد انگلیسی و فارسی،۱۱ صفحه را به توضیح و تبیین برخی از دیدگاه‌های فلسفی، ادبی و هنری تئودور آدورنو اختصاص داده و ازجمله مستقیما به برخی از کتاب‌های خود آدورنو مانند: “نظریه زیبایی‌شناسی”، “علیه معرفت‌شناسی”،”در جستجوی واگنر” و”دیالکتیک منفی” استناد کرده است.او ازجمله در این مدخل می‌نویسد: “آدورنو،جنبه اجتماعی هنر و ادبیات را نادیده می‌گرفت و از این لحاظ مخالف سرسخت همتای مارکسیست خود،یعنی گئورگ لوکاچ بود. حتی در ابراز این طرز تفکر به‌قدری مبالغه و اغراق می‌کند که در نظریه ادبی او، نفی کامل یا رد واقعیت به‌عنوان تنها وسیله رسیدن به یک صورت هنری معتبر است.ابراز نظر این‌چنینی، از یک مارکسیست عضو مکتب فرانکفورت بسیار بعید به نظر می‌رسد” یا “آدورنو، به عدم قطعیت اعتقاد دارد زیرا اگر
متنی دارای معنای قطعی و نهایی بود که می‌شد به‌وسیله تاویل و تفسیر به آن پی برد، در آن صورت چیزی برای خواننده باقی نمی‌ماند و تنها وظیفه او پذیرفتن یا رد این تفسیر می‌شد…عناصر عدم قطعیت بهترین عامل ارتباط میان خواننده و متن هستند،چراکه در یک متن ادبی مدرن مانند “یولیسز” و “بیداری فینگان ها” که از رمان‌های آخر جویس هستند،آن‌قدر شکاف یا جاهای خالی یافت می‌شوند که پر کردن این شکاف‌ها موجب افزایش عدم قطعیت می‌شوند.”آقای مقدادی در این مدخل با اشاره به کتاب “یادداشت‌هایی درباره ادبیات” آدورنو،نشان می‌دهد که نمایشنامه پایان بازی ساموئل بکت در زمره آثار موردعلاقه وی بوده و درعین‌حال به‌هیچ ‌وجه آثار سارتر و برشت را قبول نداشت.
اما مدخل دیگری از این دانشنامه به موضوع آدم آمریکایی(American adam) اختصاص دارد که این مفهوم هم در زمره مفاهیمی است که در کتاب‌های مشابه نقد ادبی به زبان فارسی، درباره‌اش کمتر نوشته شده بود و آقای مقدادی هم سعی کرده در این قسمت ویژگی‌های این مفهوم را با توجه به کتاب‌هایی نظیرآدم آمریکایی نوشته: آر.دابلیو.بی.لویس و رمان‌هایی نظیر “هاکلبری فین” تام سایر و “ناتور دشت” سالینجر توضیح دهد. اما در مورد مدخل آشنایی‌زدایی (defamiliarization) باید گفت که با توجه به اهمیتی که این مفهوم در نقد ادبی دارد، ایشان بسیار مختصر درباره آن توضیح داده‌اند(حدود دو صفحه) و همچنین
تماما از منابع فارسی برای توضیح این مفهوم استفاده کرده‌اند و این منابع عبارت‌اند از: ساختار و تاویل متن بابک احمدی، راهنمای نظریه ادبی معاصر نوشته رامن سلدن با ترجمه عباس مخبر و مقاله آشنایی‌زدایی در ادبیات نوشته دکتر آذر نفیسی(مندرج در کیهان فرهنگی شماره ۲) که در این زمینه جای آن داشت که از منابع دست‌اول انگلیسی استفاده می‌کردند و خیلی مفصل‌تر به این موضوع می‌پرداختند. آندروژنی(androgyny) هم در زمره مفاهیم مهم دیگری است که دکتر مقدادی با استفاده از منابع مفیدی مانند نوشته‌های مری ایگلتون و جرمی هاثورن در این کتاب موردتوجه قرار داده‌اند که جای آن دارد که محققین و پژوهشگران دیگر ما هم به این موضوع توجه بیشتری نشان دهند.اما درباره مدخل آیرونی باید گفت که این مفهوم هم در زمره واژگان کلیدی و مهم در زمینه نقد ادبی است که باوجود توضیحات نسبتا خوبی که نویسنده درباره آن داده است،جای آن داشت که به‌صورت گسترده‌تری در این دانشنامه مطرح می‌شد.
توجه شود که مولف در توضیح این واژه می‌گوید:”آیرونی یا کنایه حالتی از بیان در اشکال مختلف روایی، غنایی و یا داستانی است که در بطن خود، مفهومی جدا و گاه حتی،عکس معنای ظاهری را ارایه می‌کند. گذشت زمان و تحولات ادبی نیز گستردگی خاصی به واژه ‌ایرونی بخشیده است. بدان گونه که هم‌اکنون شامل صنایع ادبی مانند: اغراق، تضاد، جناس و عموما هرگونه بیان غیرمستقیم و دارای ایهام می‌شود” باید توجه داشت که این واژه در اصل از زبان یونانی گرفته‌شده و علاوه بر مفهوم کنایه،تجاهل العارف هم‌معنا می‌دهد و درواقع یکی از شگردهای سقراط در مواجه با دیگران بود.به هرحال ایشان از آنجایی که نتوانسته برای واژه‌ایرونی، معادل مناسبی را پیدا کند، از خود کلمه آیرونی به‌عنوان مدخل استفاده کرده است.
دکتر مقدادی در مدخل مربوط به ولفگانگ آیزر که از مهم‌ترین منتقدان نظریه خواننده مداری است حدود ۵ صفحه را در شرح و توضیح دیدگاه‌های این منتقد برجسته اختصاص داده‌اند که حاوی مطالب مهم و مفیدی در این زمینه است.او ازجمله توضیح می‌دهد:”آیزر که بسیار تحت تاثیر مکتب پدیدارشناسی رومن اینگاردن و ادموند هوسرل و مکتب هرمنوتیک گادامر بود،بیشتر به خاطر نظریه خواننده مداری‌اش
مشهور شد. او در کارهای اولیه‌اش بر روی ادبیات انگلیسی تمرکز کرد.عدم قطعیت و خواننده مداری در کتابش به نام نظریه پاسخ زیبایی شناسانه(۱۹۷۶) و به دنبال آن در کتاب کنش خواندن(۱۹۷۶) و خواننده ضمنی(۱۹۷۲) مشهود است.” او با استفاده از یکی ازنظریات آیزر به دو نوع تاویل اشاره می‌کند.
۱) تاویل کلاسیک که کارش کشف معنای مرکزی متن است.
۲) تاویل مدرن که امکانات معنایی متن را توصیف می‌کند.
سپس می‌افزاید:”رمان بوف کور، تاویل مدرن می‌طلبد، درحالی‌که رمان شوهر آهوخانم اثر علی‌محمد افغانی به تاویل کلاسیک نیاز دارد و درنتیجه باید گفت که آثار پسانوگرا باید به روش پسانوگرا تاویل شوند. با تاویل کلاسیک هیچ‌گاه نمی‌توان رمزگان معنایی بوف کور را کشف کرد. آیزر میان متن و محیط اجتماعی که متن در آن شکل یافته، رابطه‌ای می‌یابد. در باور او بینا متنی باعث به وجود آمدن این مناسبات است. افق نهایی اثردر جریان خوانش های افراد گوناگون به دست می‌آید” در ارتباط با مدخل “ambiguity” که آقای مقدادی از واژه ابهام به‌عنوان معادل فارسی آن استفاده کرده‌اند، گفتنی است که به خاطر بحث‌های گسترده‌ای که در رابطه با این موضوع در کتاب‌های معتبر نقد ادبی و منطق انجام‌شده است جای آن داشت که ایشان به‌صورت جامع‌تری این مفهوم را مورد بررسی قرار می دادند. درعین‌حال به نظر من واژه “ایهام” واژه مناسب‌تری برای این مفهوم است تا ابهام. در زمره منابعی که آقای مقدادی در تدوین این مدخل از آن‌ها استفاده کرده‌اند، باید به کتاب “فرهنگ واژگان ادبی” ابرامز و “تاریخ نقد ادبی هنری” بلامیرز اشاره کرد.گفتنی است که طرفداران منطق ارسطویی هم از این واژه بسیار استفاده کرده‌اند که جای آن داشت که دکتر مقدادی به این موضوع هم اشاره می‌کردند.
در مدخل positivism ایشان از دو واژه اثبات گرایی و فلسفه تحققی به‌عنوان معادل استفاده کرده‌اند که البته خود من با “فلسفه تحققی” موافقت بیشتری دارم. اما جای آن داشت که ایشان علاوه بر این دو معادل، فلسفه تحصیلی (که برای نخستین بار احمد فردید و شاگردانش بکاربردند) را نیز به‌عنوان یکی دیگر از معادل‌های فارسی آن ذکر می‌کردند.البته توضیحات نویسنده درباره این مکتب بیشتر جنبه های عمومی و فلسفی قضیه را در بر می‌گیرد و بخش بسیار اندکی را به کاربرد این نظریه در ادبیات و نقد ادبی اختصاص داده‌اند.ایشان در قسمت انتهایی توضیحات خود در این مدخل ازجمله می نویسند:”پوزیتیویسم اکنون شاید دیگر به‌عنوان مکتبی تمام عیار مطرح نباشد،اما بسیاری از روش هایش همچنان بسامد گسترده‌ای در عرصه اندیشه و عمل دارند. برای نمونه،می‌توان اضافه کرد که نقد مارکسیستی، اثبات گرایانه است، برای اینکه درباره ادبیات حکم صادر می‌کند و می‌گوید: ادبیات باید در خدمت حزب، جامعه و طبقه کارگر باشد. واکنشی منفی به ادبیات واقع گرایانه و توجه به نماد گرایی در دهه های آغازین سده بیستم، از ویژگی‌های طغیان علیه اثبات گرایی است.” که البته باوجود نکات درست ذکر شده، به‌صورت جامع با این موضوع برخورد نمی‌کنند. مثلا به نظر می‌رسد که به‌جای محدود کردن نقد پوزیتیویستی به رویکرد مارکسیستی در ادبیات، این‌گونه توضیح می‌دادند که در چارچوب این نقد، ادبیات به مثابه یک امر عینی و تابع روح زمانه در نظر گرفته می‌شود و درواقع مطابق این دیدگاه، ادبیات تابع و وابسته ای ازجامعه و تاریخ قلمداد می‌شود درعین‌حال باید توجه داشت که بسیاری از مارکسیست ها نقد های جدی بر رویکرد پوزیتیویستی وارد کرده‌اند که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به لنین و پیروان مکتب فرانکفورت اشاره کنیم. نویسنده
در مدخل بعدی درباره مفهوم “alienation effect” یا اثر فاصله گذاری توضیحاتی را ارایه می‌دهد.مفهومی که برای نخستین بار توسط برتولت برشت،نمایش نامه نویس مشهور آلمانی به کاربرده شد که درمجموع در تبیین این مفهوم هم نکات خوبی بیان شده است.
آقای مقدادی مدخلی دیگر از این کتاب را به مفهوم communities” interpretive” اختصاص داده و آن را به “اجتماع های تحلیلی” ترجمه کرده‌اند.این اصطلاح برای نخستین بار توسط استنلی فیش به عرصه نقد ادبی وارد شد اما مناسب‌تر این بود که به‌جای آن ازاصطلاح “محفل های تفسیری” استفاده می‌کردند چون این واژه به محافل و پاتوق های شناخته شده ای که روش ها و راهبرد های تفسیری خاصی را مبنای کار خود قرار می‌دادند، اشاره دارد.
درباره مدخل” sentimentalism” یا احساسات گرایی هم با توجه به کاربرد گسترده‌ای که این مفهوم در فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی دارد، در این کتاب خیلی مختصر به آن پرداخته شده است. ایشان برای توضیح این مدخل ازنظریات ادبی آبرامز،کندی و ریچاردز استفاده کرده‌اند. مولف مدخلی دیگر را به”fantastic literature” اختصاص داده و آن را به ادبیات شگرف ترجمه کرده است شاید مناسب‌تر بود که بجای آن از دو معادل‌ نظیر “ادبیات شگفت انگیز”، تخیلی یا خارق العاده” استفاده می‌کردند. آقای مقدادی در مدخلی دیگر از این کتاب به مبحث ادبیات کارگری توجه نشان داده‌اند که حاوی مطالب متنوع و جامعی در این زمینه است،اما با توجه به کم اهمیت بودن این موضوع در برابر بسیاری از مفاهیم دیگر،حجمی که به این مدخل اختصاص داده‌شده ،بیش‌ازاندازه لازم است. مولف از صفحه ۵۲ تا ۶۳(یعنی حدود ۱۲ صفحه) این کتاب را در توضیح این مفهوم اختصاص داده‌اند درحالی‌که
ایشان مثلا در مدخل مربوط به ارسطو و افلاطون (که از پایه گذاران بسیاری از مباحث جدی حوزه فرهنگ فلسفه و ادبیات هستند)بسیار مختصر و محدود بحث‌هایی را مطرح کرده‌اند.نویسنده در تدوین برخی دیگر از مدخل‌ها هم نظیر اکسپرسیونیزم و اگزیستانسیالیسم، صفحات کمی را به توضیح آن‌ها اختصاص داده است.
اصولا ازجمله شکاف‌های بسامدی جدی این کتاب عدم توازن میان مدخل‌های مختلف آن است، به‌طوری که درباره بسیاری از موضوعات و مفاهیم مهم و مطرح مرتبط با نقد ادبی بسیار کم و مختصر بحث شده و درعین حال پیرامون برخی از مباحث حاشیه ای و کم اهمیت این حوزه، بیش‌ازاندازه لازم پرداخته شده است.
این قضیه درباره مدخل‌های مرتبط با پژوهشگران و منتقدین فرهنگی و ادبی نیز صادق است.مثلا مولف حدود ۵ صفحه را به توضیح دیدگاه‌های هابرماس اختصاص داده که اصولا در مقام مقایسه با دیگر متفکران وابسته به مکتب فرانکفورت،کمترین نوشته‌ها و گفته ها را پیرامون ادبیات دارد، درحالی‌که در میان وابستگان به این مکتب می‌توان از کسانی چون “لئولوونتال” نام برد که در زمینه جامعه‌شناسی ادبیات فعالیت می‌کرد و البته هیچ مدخلی در این دانشنامه به او اختصاص داده نشده است.همچنین در این دانشنامه درباره گئورک لوکاچ فیلسوف و منتقد ادبی مارکسیستی،تنها به ۲ صفحه بسنده شده ، اما فرضا درباره ادوارد سعید و دیدگاهش پیرامون استعمار و شرق شناسی مجموعا ۱۶ صفحه اختصاص داده‌شده است.
و درعین‌حال مدخلی هم برای بسیاری از متفکران و منتقدان حرفه ای فرهنگ و ادبیات،در نظر گرفته
نشده است که در زمره آن‌ها می‌توان به‌جای خالی افرادی چون: متیوآرنولد، هزلیت، فروید،گوته، تریلینگ آئرباخ و…در این مجموعه اشاره کرد.به متفکران و هنرمندانی نظیر ژاک دریدا ، امبرتو اکو و الیوت هم باز به نسبت اهمیت شان خیلی مختصر به آن‌ها پرداخته شده اما درعین‌حال درباره برخی از منتقدان و متفکرانی چون: هارولد بلوم، نورثروب فرای، لی وس، اف.آر، آلن سیکسو، ویرجینیا وولف، باختین،رولن بارت
و…نسبتا مفید و جامع برخورد شده است. بخصوص درباره منتقدانی چون “اف.آر” که درباره آن‌ها در زبان فارسی کمتر صحبت شده است.
درباره برخی متفکرین هم به‌صورت مستقل، مدخلی در این کتاب پیدا نمی کنیم اما درباره برخی از مفاهیم برساخته آن‌ها در مدخل‌های دیگر مطالب قابل‌توجهی را می یابیم، مانند مفهوم
(استیضاح) interpellation که به تفکر لویی آلتوسر متفکر مارکسیست ساختارگرای فرانسوی مربوط می شود که از آن برای نظریه ایدئولوژی اش استفاده کرده است تا نشان دهد چگونه ایدئولوژی، موضوعات یا مفاهیم را در دنیای اجتماعی می سازد و آن‌ها را هسته مرکزی این دنیا قرار می‌دهد.اما در این دانشنامه درباره خود آلتوسر مدخل مستقلی تعریف نشده است. مولف در ابتدای مدخل مربوط به اسطوره و اسطوره
شناسی مطالبش را درباره این مفهوم این‌گونه آغاز می‌کند:”در یونان باستان، واژه
(mythos که myth به معنای اسطوره از آن اخذ شده است) برای نامیدن هرگونه قصه و حکایتی به کار می رفت،خواه واقعی و خواه
خیالی.اما در حال حاضر،اسطوره به مجموعه ای از داستان ها و حکایات قدیمی و خیالی اطلاق می‌شود که زمانی مردمی خاص، آن را واقعی می پنداشته اند و…” ولی باید توجه داشت که واژه myth از لغت یونانی موتوس گرفته‌شده و به‌هیچ‌وجه به معنای روایت،حکایت و افسانه نبوده،بلکه به چیزی قابل بیان و گفتن اطلاق می گشته است و اصولا یونانیان موتوس را گفته و بیانی می دانستند که با کنش و اجرا همراه باشد.
اصطلاحی هم که در این باره بکار می بردند، درامنون (dromenon) بود. این واژه به معنای اجرا کردن، نمایش دادن وبه ظهور درآوردن بوده است.بنابراین اسطوره در زبان یونانی به این مفهوم بوده و بعدها درقرن ۱۸ myt      با   logos ترکیب شد و از آن واژه میتولوژی را ساختند.مولف در ادامه این مدخل از رابرت گریوز و نورثروب فرای این نقل قول را می‌کند که نوع ها و ساختار های ادبی، نمونه هایی از تکرار های متنوع حکایات اساطیری هستند. به نظر من یکی از مدخل‌هایی که در توضیح و تفسیرش آنگونه که بایسته است، مورد تبیین قرار نگرفته است مدخل objective correlative یا اشتراک عینی است که برای تبیین چنین مفهوم مهم و قابل بحثی هم تماما از منابع فارسی استفاده شده. دکتر مقدادی در مدخلی که به totalization اختصاص داده، آن را به “انحصار طلبی” ترجمه کرده است که به نظرمن واژه مناسبی به نظر نمی‌رسد و شایسته بود که از واژگانی نظیر “تمامیت طلبی” یا “کل گرایی” بهره می‌گرفتند.
ایشان در توضیح مدخل افق انتظار یا “horizon of expectation” هم خیلی خوب و دقیق عمل کرده‌اند و در این قسمت ازجمله
می نویسند: “افق انتظار را هانس رابرت یاس به کار می برد. اوچهره سرشناس زیبایی شناسی دریافت در مکتب کنستانس است.یاس اگر چه مسئول رایج کردن این اصطلاح است ولی این
اصطلاح،ساخته او نیست.هم کارل پوپر فیلسوف و هم کارل مانهایم جامعه شناس،پیش از یاس این مفهوم را به کاربرده بودند.
همچنین، این اصطلاح در آثار مورخ هنری ای.اچ.گومبریچ دیده می‌شود و او تحت تاثیر پوپر، تعریفی از افق انتظار را در کتاب هنر و توهم ارایه می‌دهد.” در مدخل مربوط به انحطاط یا decadence هم مولف مطالب مفید و قابل تاملی را جمع آوری کرده است. او در این مدخل ازجمله از ورلن نام می برد که از سردمداران شاعران منحط به شمار می‌آمد.اصولا این واژه برای نخستین بار در انتقاد از پیروان ورلن به
کار گرفته شد.خود ورلن درجایی گفته بود:”من پایان امپراطوری انحطاط هستم.”به‌هرحال ازجمله ویژگی‌هایی که در این مدخل برای آثار موسوم به منحط ذکر شده است می‌توان به:توجه خاص به نفس تجربه و احساسات شخصی،تصنع و علاقه وافر به امور غیر طبیعی،خود کاوی و لذت جویی مفرط،گرایش به فساد و امور بیمارگونه،بیزاری از جامعه و اخلاقیات،تاکید مفرط به شکل اثر هنری و درنتیجه بروز عدم توازن میان صورت و معنا و کاربرد بی حد و حصر حس آمیزی اشاره کرد.
ایشان در مدخل مربوط به revisionism آن را به بازنگری ترجمه کرده‌اند که معادل کاملی به نظر نمی رسد و پیداست که ایشان برای معادل این مفهوم به هیچ یک از فرهنگ نامه های فارسی زبان(مانند فرهنگ علوم انسانی داریوش آشوری)مراجعه نکرده‌اند.به هرحال تجدید نظر طلبی کماکان شناخته شده ترین معادل برای این مفهوم به شمار می‌رود.چون الزاما هر بازنگری به تجدید نظر در زمینه ای منجر نمی‌شود. این
مفهوم برای نخستین بار توسط هارولد بلوم وارد مباحث مرتبط با نقد ادبی شد.او در نظریه خود، با الهام از کتاب “توتم و تابو” فروید،این نکته را بیان می‌کند که شاعر قوی،کسی است که برای یافتن سبک و شیوه خویش، به پیشرو متوسل نشود.دکتر مقدادی در مدخل‌های “بافت گسیخته ادبیات در عصر حاضر” و “بانیان گفتمان” هم مطالب قابل‌توجهی را بیان کرده است.اما شخصا فکر می کنم که به‌جای واژه بانیان که لغتی عربی است می‌شد که از واژه فارسی پایه گذاران بهره می‌گرفتند.درمعادل یابی برای واژه misprison هم می‌شد که از واژه فارسی “دژ خوانی” یا “پاد خوانی” به‌جای “بد خوانی خلاق” استفاده کرد. توجه کنید آنچه که درباره مفهوم اصلی این واژه صدق می‌کند،بد خواندن یک متن نیست،بلکه به معنای خواندن و قرائت کردن خلاف سنت مرسوم است به همین دلیل فکر می کنم که اگراز واژه “دژ خوانی” برای معادل
فارسی این واژه استفاده نماییم،خوانندگان را به فکر فرو می بریم که درباره این مفهوم تامل کنند، وگرنه بد خواندن را می‌توانیم درباره خیلی از امور بکار ببریم یا حتی شاید بهتر باشد که از “خوانش خلاف آمد عادت” به‌عنوان معادلی مناسب برای این مفهوم استفاده کنیم.درعین‌حال باز هم جای آن داشت که به خاطر اهمیت این موضوع آقای مقدادی، مطالب بیشتری را درباره این مفهوم تبیین کنند. مثلا به عبارتی می‌توان گفت که میان مفهوم(misprision با defamilization)آشنایی‌زدایی و( deconstruction ) واسازی یا بن فکنی به گونه ای پیوند قابل تصور می باشد. چراکه مثلا در بن فکنی هم با نوعی خوانش دیگر متن سرو کار داریم که درواقع پس از تخریب اولیه متن خوانش مجددی از آن ارایه می دهیم. حتی به عبارتی می‌شود گفت که روش هایدگر در خوانش سنت فلسفی یونان هم به گونه ای در راستای عمل “خوانش خلاف آمد” محسوب می‌شود، چراکه قرائتی که وی از فلسفه یونان انجام داد،کاملا خلاف سنت مرسوم فلسفی بود که خود وی به این نوع خوانش، Misreadingنام نهاد. همچنین به عبارتی می‌توان تفسیر شاملو از ضحاک و شاهنامه فردوسی را گونه ای دژ خوانی به‌حساب آورد. شایان‌ذکر است که این واژه misprision همچنان که دکتر
مقدادی هم در کتابشان ذکر کرده‌اند توسط هارولد بلوم برای توصیف نحوه عمل تاثیر شاعرانه ابداع شد. مولف مدخلی دیگر را به “heresy of paraphrase” یا بدعت تفسیر اختصاص داده است. مفهومی که توسط کلینت بروکس درنقد ادبی مطرح شد و اتفاقا مدخل پس از آن هم درباره خود کلینت بروکس است. منتقدی آمریکایی که بنابه قول بسیاری از پژوهشگران از او به‌عنوان مظهر منتقد نوین یاد می کنند،چراکه وی با استفاده ازمفاهیم نقدی ارایه شده توسط کوله ریج،تی. اس.الیوت، ویلیام امپسون و جان
کرورنسم و دیگران نوعی ازشیوه نقد را پایه گذاری کرد که بر تفسیر متون از راه خواندن دقیق آن‌ها تکیه دارد به هرحال نفس معرفی و شرح و توضیح آرا و آثار کلینت بروکس که در زبان فارسی نوشته‌های اندکی درباره آن وجود دارد کاری مهم و ارزشمند به‌حساب می‌آید.آقای مقدادی مدخلی دیگر در این کتاب را به
مفهوم closureیا بستار اختصاص داده‌اند و ازجمله به نوشته‌های رولان بارت و امبرتو اکو در این زمینه استناد کرده‌اند که البته جای آن داشت که از ژاک دریدا هم در این میان نام
می بردند که در بیشتر آثارش از جمله در گراماتولوژی از این واژه بسیاراستفاده کرده است. البته لازم به ذکر است که برای نخستین بار هایدگر در مقاله “پایان فلسفه و وظیفه تفکر” از این واژه استفاده کرد و بعدها علاوه بر رولن بارت و اکو، لیوتار هم از این مفهوم استفاده کرده است.بنابر این می‌توان گفت که closure مفهومی وابسته به جنبش پست مدرنیستی است که هم بیانگر مرگ مولف و نیز باز اندیشی در باب مفهوم سنتی معنای متن می باشد.
ایشان درباره مدخل rhetoric یا بلاغت هم با توجه به اهمیتی که این مفهوم دارد خیلی مختصر توضیح داده‌اند. اما درباره مدخل intertextuality نیز باید بگویم که من با واژه بینامتنیت که در این سالها به‌عنوان واژه معادل این مفهوم در ایران متداول شده است، موافق نیستم چراکه در این ترکیب، پیشوند عربی “بینا” با پسوند مصدر ساز فارسی “یت” با هم تلفیق شده است البته دکتر مقدادی از واژه بینا متنی در این میان استفاده کرده‌اند، اما به نظر من بهتر است که از واژگانی چون:”فرایند میان متنی” یا “خوانش میان متنی” استفاده نماییم. درباره مفهوم “open-endedness” که عنوان یکی دیگر از مدخل‌های این کتاب است،مولف از ترکیب “پایان آزاد” به‌عنوان معادل فارسی آن استفاده کرده است که اگر به مفهوم این واژه دقت کنیم،متوجه می شویم که دلالت بر داستان هایی دارد که خاتمه پذیر نیستند، بنابر این بهتر است که به‌جای اصطلاح “پایان آزاد”از ترکیب “پایان باز” یا “پایان گشوده” یا “پایان نابسته” در این میان استفاده کنیم.دکتر مقدادی درباره مفاهیم پسا ساختارگرا و پسامدرنیسم هم خیلی مختصر توضیح دادند.در مورد پساساختارگرایی اشکال دیگر کار در این است که تماما از منابع فارسی برای شرح و توضیح این مفهوم استفاده کرده‌اند. البته دکتر مقدادی در صفحه ۲۳۲ این کتاب، مدخل مستقلی را به رمان پست مدرنیستی اختصاص داده‌اند که در مورد آن هم می‌توانستند،توضیحات بیشتری بدهند اما کم وبیش مطالب منسجم ومفیدی را در این بخش ملاحظه می‌کنیم.مولف در این قسمت از رمان نویسانی چون بکت، جان فاولز، ریچارد براتیگان، مارگارت دربل و کرت ونه گات، شاعرانی چون: فیلیپ لارکین، و نمایشنامه نویسانی چون:جان آزبرن و هارولد پینتر و تام استوپارد نام برده اند.
اما بار دیگر به مدخل پسامدرنیسم باز می گردیم.آقای مقدادی در این سرفصل ابتدا مواردی را به‌صورت پراکنده در تفاوت رویکرد اصول و عقاید مدرنیست ها و پسامدرنیست ها ذکر کرده‌اند ازجمله اینکه:
“پست مدرنیست ها،عقاید و اصول مدرنیست ها از قبیل حقیقت مطلق،پیوستگی و وحدت را رد می‌کنند و از سوی دیگر به تعدد فرهنگی، نسبیت و کثرت نظر دارند و مخالف عقل گرایی علمی و دست یابی به  وحدت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی در عصر مدرن هستند” و سپس می افزایند که:”فلاسفه پست مدرن، اولین کسانی هستند که به وجود آگاهی کاذب پی بردند” و در چند سطر پایین تر می افزایند:”این نظریه آگاهی کاذب را می‌توان در عقاید مارکس، فروید و نیچه جستجو کرد” که به نظر درست نمی‌رسد و این واژه را ظاهرا کارل مارکس و انگلس در تبیین مفهوم “ایدئولوژی” به کاربرد و هدف آن‌ها تبیین موضع تاریخی دین در فرهنگ غربی بوده است و امثال فروید و نیچه باوجود انتقاداتی که بر عقل مدرن وارد می‌کردند مستقیما در آثارشان از این واژه استفاده نکردند.
دکتر مقدادی در صفحه ۱۵۰ این کتاب مواردی را در تفاوت رویکرد مدرنیست ها با پسامدرنیست ها ذکر می‌کنند که باوجود درست بودن آن‌ها کافی به نظر نمی رسند و در این کتاب بیشتر درباره تفاوت ها و تمایزات ادبیات و هنر مدرن از پسامدرن مواردی ذکر شده است.مانند اینکه
در ادبیات پسامدرن به دلیل اعتقاد به مرکز زدایی در همه چیز،خودش هدف مضحکه خویش می‌شود و به هجوآمیز وطنز گونه بودن، گرایش دارد،اینکه ما، در ادبیات و هنر پسامدرن،در هم آمیختن اشکال و رنگ ها در نقاشی و قطعات ادبی مختلف را ملاحظه می‌کنیم، اینکه نویسنده و هنرمند پسامدرن بر ساختگی بودن آفرینش هنری خود تاکید می‌کند و اصرار دارد که این اثر هنری، بازتابی از چیز یا واقعیت دیگری نیست، اینکه پست مدرنیست ها برخلاف مدرنیست ها باوجود اذعان به وجود جهانی پر هرج و مرج و خالی از روابط صحیح انسانی، از وضعیت موجود نا امید و یا وحشت زده نیستند، اینکه برخلاف مدرنیست ها به تکنولوژی و صنعت بدبین نیستند و حتی از آن استقبال می‌کنند، اینکه پسامدرن ها مدعی هیچ گونه چاره اندیشی مصلحانه یا آینده نگر نیستند،اینکه آن‌ها سعی در از بین بردن فاصله میان فرهنگ توده مردم
و فرهنگ طبقه روشنفکر داشته اند و هنری را هم که می آفرینند از برگزیده گرایی مدرنیست ها به دور است. این مواردی که از کتاب ذکر کردیم البته مطالب مفید و قابل توجه ای بوده که البته جای آن داشت که در چارچوب مدخل دیگری به نام ادبیات و هنر پسامدرن قرار می‌گرفتند(مثلا در صفحه ۲۳۲ کتاب که نویسنده درباره رمان مدرن مطالبی را ذکر کرده است) اما قبل از همه این موارد،مولف می باید در تمایز رویکرد
معرفت شناختی مدرنیته از پسامدرنیته مطالبی را ذکر می‌کردند و اشاره شد که این موارد در این مدخل به‌صورت نسبتا جامع و منسجم نوشته‌نشده‌اند. در اینجا من با استناد به کتاب نقد ادبی برسلر مواردی را که در مدخل مرتبط با مدرنیسم و پسامدرنیسم ذکر شده است را بیان می کنم. در این کتاب ۷ محور اصلی تفکر پسامدرنیستی این‌گونه ذکر شده است:
۱)شکاکیت و نفی فراروایت ها
۲)مفهوم خود به‌عنوان مقوله ای دگرگون شونده و ناپایدار.
۳)چیزی به نام واقعیت عینی وجود ندارد و هرچه که هست،تفسیر ذهنی است.
۴)حقیقت امری ذهنی،نظری و موکول به دیدگاه و متکی به عوامل و تاثیرات فرهنگی-اجتماعی و شخصی است.
۵)مفهومی به نام صحیح و حقیقت غایی وجود ندارد.
۶)هیچگونه فرانظریه ای برای تبیین ارتباط میان متن و واقعیت موجود نیست.
۷)هیچ تفسیر متقنی از متن وجود ندارد.به‌هرحال یکی از مشکلات. روش شناختی این کتاب این است که برخی موضوعات و مفاهیم به‌صورت پراکنده در مدخل‌های مختلف و بدون ارجاع متقابل (cross-refrence) توضیح داده‌شده‌اند که ممکن است باعث سردرگمی خوانندگان شوند مثلا مدخل‌هایی مانند “metafiction”یا فراداستان و “metalanguage” یا فرازبان بهتر بود که در زیرمجموعه پسا مدرنیسم و پسا ساختارگرایی قرار می‌گرفتند.
مولف در مدخل مربوط به “hermeneutics” هم آن را با مفهوم تاویل یکسان فرض کرده است و حال‌آنکه میان این دو واژه اختلاف اساسی و بنیادی وجود دارد. باید توجه داشت که واژه “تاویل” که به حکمت شرقی تعلق دارد از کلمه “اول” گرفته‌شده و به معنای “به ریشه رفتن” و به “اول بازگشتن” است و در درجه اول برای فهم قرآن برای شناخت اساطیر الاولین به کار
می رفت. اما هرمنوتیک که دانش و روشی تفسیری در سنت فرهنگ غربی است،اساسا نوعی دژخوانی(خوانش خلاف آمد عادت) به شمار می‌رود که هدف آن برخلاف تاویل هیچ‌گاه بر این اساس نبوده است که به ریشه های متن وارد شود بلکه می خواهد از اول به آخَر(به معنای دیگر) برود به عبارتی دیگر در هرمنوتیک با نوعی خوانش جدید از متون کهن و رویکرد نوین و معاصراز آن‌ها مواجه هستیم.درعین‌حال باید توجه داشت که در چارچوب دانش هرمنوتیک(برخلاف تاویل) هیچ تفسیر غلط و نادرستی وجود ندارد و پیروان آن معتقدند که مفاهیمی چون تفسیر نادرست،نوعی نگاه
خطی به مساله پاسخ است.آقای مقدادی در این دانشنامه البته سعی کرده‌اند که در تبیین بعضی مدخل‌ها به صورت انفعالی با مسایل مواجه نشوند و دیدگاه‌های شخصی خود را هم با توجه به مسایل مرتبط با فضای فرهنگی ایران بازگو نمایند.نمونه بارز این مساله را می‌توان مثلا در مدخل ترجمه یا “translation” جستجو کرد که در آن مولف سعی کرده است با استناد به دیدگاه‌های پژوهشگرانی چون دکتر یوسفی و ابوالحسن نجفی، رویکردهای خود را در این زمینه بازگو نماید که این امر از نقاط قوت این دانشنامه است و باعث می‌شود که این کتاب در قسمت‌هایی از حالت ترجمه‌ای صرف خارج شود.
مولف در مدخل “difference” از معادل‌های فارسی تفاوت،تمیز و تعویق استفاده کرده است که از میان آن‌ها تنها واژه تعویق درست است چراکه اساس معنای این واژه بر معلق کردن هر پدیده مفهومی استوار است.
البته از برخی معادل‌سازی‌های این کتاب پیداست که مولف به برخی نوشته‌های آقای بابک احمدی نظرداشته است و باید در اینجا به این نکته اذعان کرد که آقای احمدی ضمن پیشگامی در معرفی بسیاری از متفکران و ایده‌های فلسفی و هنری در ایران و تلاش‌های مفیدی که در این زمینه انجام داده‌اند، برخی معادل‌سازی‌های نادرستی را هم در فضای فرهنگی ایران وارد کردند که امروزه به دلیل همه‌گیر شدن برخی از آن‌ها باعث ایجاد کج‌فهمی‌هایی در این زمینه شده است. ازجمله می توان به معادل‌سازی هایی چون تاویل به‌جای هرمنوتیک (در کتاب ساختار وتاویل متن)، بینامتنیت به‌جای “intertextuality”، تفاوت به‌جای “Difference” و حتی شالوده شکنی به‌جای “deconstruction” اشاره کرد که اتفاقا دکتر مقدادی هم از این واژه استفاده کرده است(رجوع شود به صفحه ۵۱۵ و۵۱۶)لازم به یادآوری است که همچنان که خود دریدا به‌عنوان مبدع مفهوم دیکانستراکسیون متذکر شده است در این رویکرد عمل ما در رابطه با متن مانند این است که قطعات دوچرخه‌ای را ابتدا اوراق کرده و سپس دوباره بر روی‌هم سوار نماییم،یعنی در چارچوب دیکانستراکسیون هم عمل تخریب انجام می‌گیرد و هم ساختن دوباره اما وقتی از معادل شالوده شکنی بجای این مفهوم استفاده می‌کنیم، باید توجه داشته باشیم که در این واژه تنها مفهوم تخریب مستتر است و
ساختن جایی ندارد. بنابراین به نظر من به‌جای واژه شالوده شکنی می‌توان از واژه‌های دیگری چون:
بن فکنی، بنیان فکنی، واگشایی و وارسی و واسازی استفاده کنیم. مولف در مدخلی دیگر، به موضوع”binary oppositions”می‌پردازد که آن را به تقابل‌های دوتایی ترجمه کرده که البته به نظر من ترکیب “طیف‌های تقابلی”مناسب‌تر است. همچنان که اطلاع دارید، تاریخ تفکر در تمدن غرب،از دیرباز بر اساس این طیف‌های تقابلی
استوار بوده است و همواره در این تقابل‌ها،یکی از دو جزء بر دیگری رجحان داده‌شده است،مانند تقابل‌های گفتار/نوشتار،عقل/احساس،مرد/زن،ادبیات/نقد ادبی و… که معمولا در این تقابل‌ها جزء اول در حکم جزء اصلی و جزء دوم به‌عنوان جزیی فرعی و مکمل در نظر گرفته می‌شد،اما با نظریه فلسفی بن فکنی ژاک دریدا این مفهوم طیف‌های تقابلی هم دچار تحول بنیادی شد و جایگاه اجزاء اصلی و فرعی هم دگرگون گردید. دکتر مقدادی مدخل مربوط به رمانتیسیم را هم خیلی مختصر توضیح داده‌اند که با توجه به اهمیت بسیار زیاد این مفهوم در تاریخ ادبیات و فلسفه و هنر،که شایسته است این کاستی در ویراست‌های بعدی مدِنظر قرار گیرد. حتی ملاحظه می‌شود که حجم مطالب مربوط به جنبش طرفداری از حقوق زنان از مطالب مربوط به رمانتیسیسم بیشتر است. مولف در بخش دیگری از این دانشنامه از مفهوم “خطای عاطفی” به‌عنوان معادل “affective fallacyاستفاده کرده است درصورتی‌که می‌دانیم واژه ” fallacy” اصطلاحا به معنای مغالطه است.البته مغالطه هم نوعی خطا در زمینه استدلال و برهان محسوب می‌شود ولی این مفهوم از زمان ارسطو در سنت فلسفی غرب،متداول شد و تا به امروز کاربرد خود را حفظ کرده است. مولف درمدخلی دیگر مفهوم “pathetic fallacy”را هم به سوءتعبیر احساسی ترجمه کرده‌اند که در اینجا هم بهتر بود که آن را به مغالطه مبتنی بر احساس ترجمه می‌کردند. این مفهوم را برای نخستین بار جان راسکین در سال ۱۸۵۶ در کتاب معروف خود نقاشان عصر جدید به کاربرد. مولف در صفحه ۳۲۶ کتاب مدخلی را هم به “surrealism”اختصاص داده‌اند و آن را به فرا واقع‌گرایی ترجمه کرده‌اند که بهتر بود این واژه اصلا ترجمه نمی‌شد،چون اصل این واژه در اکثر محافل جدی و آکادمیک کاملا جاافتاده است کما اینکه مولف در مدخل مربوط به “collage” با هوشمندی این واژه را ترجمه نکرده و از اصل خود این کلمه استفاده نموده است. دکتر مقدادی در مدخل ” bricolage” برای معادل فارسی آن از واژه قطعه‌بندی استفاده کرده است که معادل نارسایی است و بهتر است که از واژه مرقع‌سازی ، تکه چسبانی، چهل‌تکه سازی به‌جای آن استفاده کنیم. همچنین مولف در قسمت‌های مختلف کتاب ترجمه‌های مختلفی از مفهوم
” discourse ” ارایه داده‌اند مثلا در یکجا از معادل سخن(صفحه ۲۶۴) استفاده کرده‌اند و درجایی دیگر(مانند صفحه ۳۶۰) از معادل کلام
که بهتر بود آن را به واژه “گفتمان” ترجمه می‌کردند واژه‌ای که برای نخستین بار توسط داریوش آشوری ابداع شد و پس از مدتی به ‌خوبی جا افتاد. مولف در صفحه ۳۶۱ “کلیات آثار معتبر” را به‌جای مفهوم ” canon” به‌کاربرده که چندان جالب نیست و ” آثار معیار” مصطلح‌تر به نظر می‌رسد. البته مولف در ابتدای توضیحات خود درباره این مفهوم به این قضیه اشاره می‌کند که:”کلیات آثار معتبر، مجموعه نوشته‌ها یا دیگر آثار خلاقه است که معیار یا معتبر شناخته‌شده‌اند” اما در عمل از معادل معیار استفاده نمی‌کند.
مولف در مدخل مربوط به آنتونیو گرامشی متفکر مارکسیست ایتالیایی هم تقریبا ۸ صفحه را به شرح دیدگاه‌ها و آراء وی اختصاص داده که با توجه به تأثیرگذاری اندکی که این اندیشمند بر فضای نقد ادبی گذاشته بیش ‌از اندازه لازم به نظر می‌رسد. این نکته را ازاین‌جهت می‌گویم که همچنان که پیش تر گفتم مولف درباره برخی منتقدین و متفکران ادبی تأثیرگذار مانند لوکاچ و    ژاک دریدا صفحات بسیار کمی از این دانشنامه را به تبیین آراء و دیدگاه‌های آن‌ها اختصاص داده است. گفتنی است که گرامشی در درجه نخست یک متفکر سیاسی مارکسیست به‌حساب می‌آید. اما اهمیت وی در زمینه مسایل فرهنگی و ادبی بیشتر به خاطر ابداع برخی از مفاهیم مانند “هژمونی” و “روشنفکر ارگانیک” است وی در زمره اندیشمندان چپی بود که این اعتقاد را نداشت که فرهنگ امری روبنایی و بازتاب‌دهنده صرف مسایل اقتصادی و اجتماعی است بلکه از برخی جهات قدرت و اعتبار مستقل خود را هم دارد.او به خاطر توجهی که به تاریخ فولکلور به‌عنوان نمود فرهنگی طبقات زیردست ایتالیا داشت به‌عنوان پدر جامعه‌شناسی ادبیات و فرهنگ امروز ایتالیا شهرت دارد. همچنین وی نخستین منتقدی بود که اهمیت نمایشنامه‌های لوئیجی پیراندللو را درک نمود. به‌هرحال توجهی
که دکتر مقدادی در این دانشنامه به برخی از متفکرین علوم انسانی(که در برخی مواقع به حوزه ادبیات و هنر هم توجه نشان داده‌اند) ستودنی است اما همچنان که ابراز شد،توجه مولف به این افراد نبایستی به آن اندازه‌ای باشد که انتظار می‌رود. مولف در برخی مواقع هم به سرفصل‌ها و مدخل‌های فرعی بیش‌ازاندازه توجه
نشان داده اما هنگامی‌که به مدخل‌های اصلی می‌رسد،بسیار مختصر درباره آن‌ها توضیح می‌دهد. مثلا نویسنده حدود سه صفحه و نیم را به توضیح مفهوم متافیزیک حضور اختصاص داده درحالی‌که در این کتاب به ژاک دریدا که بانی این مفهوم متافیزیک حضور است تنها دو صفحه اختصاص داده‌شده است.این قضیه مثلا درباره دو مدخل مارکسیسم و ادبیات کارگری هم صدق می‌کند و مولف درحالی‌که فقط ۲ صفحه
را به مارکسیسم (که یک مکتب فکری مهم و تأثیرگذار در حوزه نقد ادبی و مطالعات فرهنگی است)تنها ۲ صفحه را اختصاص داده، حدود ۱۱ صفحه درباره ادبیات کارگری مطالبی را به رشته نگارش درآورده است. مولف در مدخل مربوط به ” essentialism” آن را به ماهیت گرایی ترجمه کرده که صحیح به نظر نمی‌رسد و بهتر آن بود که از واژه ذات‌گرایی به‌جای آن استفاده می‌کردند. اما مشکل بزرگ این مدخل در این است که مولف این مفهوم را تماما در ارتباط با دیدگاه برخی نظریه‌پردازان فمنیستی تبیین کرده است و حال ‌آنکه درست‌تر آن بود که ایشان ابتدا به سرآغاز پیدایش این واژه در سنت فرهنگ غرب اشاراتی می کردند و سپس رویکردهای مختلفی که نسبت به این واژه از گذشته تا به امروز وجود داشته را موردبررسی
قرار می‌دادند و در انتها به رابطه جنبش‌های فمنیستی با این مفهوم می‌پرداختند.گفتنی است که این مفهوم از زمان ارسطو در سنت فلسفی غرب متداول شد و پس از او بخصوص بسیاری از شاگردانش از آن استفاده‌های فراوانی کردند. در دوران قرون‌وسطی هم بخصوص
توماس آکوئیناس(که اندیشه‌هایش به گونه ای در ادامه سنت فکری ارسطو قرار داشت)در زمره مهم‌ترین طرفداران ذات‌گرایی به‌حساب می‌آمد.
و در دوران مدرن هم عقل‌گرایانی مانند “اسپینوزا” و “لایب نیتس” در شمار مهم‌ترین متفکران ذات‌گرایی محسوب می‌شدند. درعین‌حال باید توجه داشت که در دوران معاصر پراگماتیست ها ازجمله ریچارد رورتی در شمار مهم‌ترین منتقدین ذات‌گرایی هستند و البته در زمره اندیشمندان نحله‌های دیگر باید از فلاسفه تحلیلی چون هیلاری پاتنم و دیوید سون نام برد.در زمره نقاط قوت دیگر این کتاب پرداختن به موضوع مهمی مانند مطالعات فرهنگی است که در چارچوب این مطالعات فرهنگ‌عامه و توده در روزنامه‌ها، مجله‌ها، رادیو، فیلم، تلویزیون، ترانه‌های عامه‌پسند و مانند این‌ها موردبررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.شایان‌ذکر است که این نگرش مطالعات فرهنگی برگرفته ازنظری است که ریموند ویلیامز در کتاب “فرهنگ و جامعه از سال ۱۷۸۰ تا ۱۹۵۰ مطرح کرد.مولف در مدخل:”مفهوم دیگر بودن هم دیدگاه‌های باختین را که پایه و اساس مکالمه گرایی است و بر مبنای رابطه میان خود و دیگری بناشده است را شرح می‌دهد و به نکات خوبی در این میان اشاره می‌نماید. البته بهتر بود که مولف برای تکمیل دیدگاه‌ها در این زمینه به نظریات امانوئل لویناس نیز اشاره می‌کردند. دکتر مقدادی در چند مدخل پی‌درپی به برخی از مکاتب مهم زبان‌شناسی و نقد ادبی مانند مکتب پراگ،مکتب ژنو،مکتب فرانکفورت،مکتب نقد ادبی شیکاگو و مکتب نیترا اشاره می‌کنند که در میان آن‌ها بخصوص اشاره به مکتب نیترا که در زبان فارسی منابع بسیار کمی درباره آن وجود دارد
بسیار حایز اهمیت است.