اقبال معتضدی

ایتالو کالوینو به یاری روح ایتالیایی خود «و دوری از کلیشه‌ها می‌دانست کِی دست از فرمالیسم بردارد و شروع کند به آوازخوانی یا بهتر بگویم اجازه دهد تا وسواس‌های فرم گرایانه‌اش خود آغاز کنند به آوازخواندن.

جان بارت

کالوینو مردی بود برای تمام زمان‌ها، او در تمام آثارش اعم از رمان، داستان، مقاله و سخنرانی، شباهت‌های میان اسطوره و واقعیت، کهن الگوها و موقعیت زیست مدرن را شناسایی و معرفی می‌کرد و در داستان‌هایش رؤیاها و تجربه‌های عینی را به هم پیوند می‌زد.

شش یادداشت برای هزاره بعدی «او در کتاب به چند نکته‌ی اساسی و مهم به مثابه» پایه‌های اصلی ادبیات تأکید دارد؛ از جمله: سبُکی، دقت، سرعت، کثرت و بصیرت (نوعی بینایی عمیق و چند لایه). او در این کتاب، شفاف، «ذیل سخنرانی دوم، سبک بورخس را توصیف می‌کند»… هوشمندانه و بازیگوشانه و البته همان‌طور که از عنوان‌های شش سخنرانی برمی‌آید، این صفات توصیف‌گر خود کالوینو نیز هستند. نخستین کتابی که به زبان فارسی از او ترجمه شده، ویکنت شقه شده نام دارد که در سال ۱۳۴۶ خورشیدی توسط بهمن محصص انجام گرفته است. این کتاب تا سال ۱۹۶۴میلادی به ده زبان بیگانه ترجمه شده است و داستان ویکنتی است که در جنگ میان اتریش و ترکیه، مورد اصابت گلوله‌ی یک توپ ترک قرار گرفته و شقه شده و بعد به سرزمین خود برمی‌گردد. ولی این شروع شوخ، مایه‌ی افسانه‌ای لطیف می‌شود که در آن، در اطراف ویکنت شقه شده، مردمانی بدتر و شقه شده تر از او زندگی می‌کنند. داستان به خودی خود، و بصورت افسانه بسیار شیرین است گرچه در آن با کنایه‌ا‌ی دردناک موقعیت انسان ناقص و مثله شده‌ی امروزی را می‌توان دید که رسیدن به تکامل برایش غیر ممکن است.

«ویکنت شقه شده» درست افسانه‌ای‌ست قدیمی با جادوگری و معجزات و هوس‌هایش، چون نقاشی‌ای از یه رولانیموس بوخ. در تمام آثار کالوینو، رگه‌ای گوتیک بچشم می‌خورد آمریکایی «فرمالیسم» و او همیشه به آلمان را «اکسپرسیونیسم» داستان‌هایش با تمام ظواهر «ویکنت شقه شده». می‌افزاید شوخ، افسانه‌ای است دارای تصاویری چون آثار گرونه والد و بوخ است

انتخاب، محیط، آدمها، حیواناتی که در کارناوال انسانی شرکت دارند، جدامی‌ها، محکومین، کفار، با همه‌ی خشونت، نمایاننده‌ی طنز و استادی‌ی نویسنده‌ی داستان است.

«یکنت شقه شده» به همراه دو کتاب دیگر به نام‌های «شوالیه ناموجود» و «بارون درخت‌نشین» سه‌گانه‌ی «نیاکان ما» را تشکیل می‌دهند که همگی روایتی‌نو و بازخوانی امروزین قصه‌ها و افسانه‌ها و جادوهای قرون وسطی و کشف ذات‌های شبیه آن داستانها در عصر حاضر هستند.

«ایتالو کالوینو در کتاب کاخ سرنوشت‌های» متقاطع با فال ورق‌های تاروت، ساختار جادویی رمانش را طراحی می‌کند و در کتاب» شهرهای نامرئی «به فراسوی فرم می‌رود و  هر شهر در هر فصل کتاب نام زنی‌ست مشهور و در دیگر آثارش به همین ترتیب از هرگونه کلیشه و شیوه داستان‌نویسی متعارف فاصله می‌گیرد و در یک فضای تلفیقی سورئال – رئال به فرم‌های نوِ بیانِ داستان در پست مدرنیسم ادبی دست می‌یابد.

آثار کالوینو از مفاهیم و موضوعاتی بدین شرح آکنده‌اند: تقابل بین خیر و شر، جسم و روح، سنّت و مدرنیته، اسطوره و فانتزی و…

پرونده ویژه این شماره‌ی برگ هنر به این نویسنده‌ی بزرگ و شگفت‌انگیز اختصاص یافته است که گروه همکاران نقد به بررسی و تحلیل و تأویل آثار وی پرداخته‌اند.

به علت مشکل فنی دستگاه کامپیوتر همکار و همراه عزیزمان آقای رضا خندان مهابادی، متأسفانه در روزهای پایانی، فایل مطالب نوشته و آماده شده‌ی ایشان برای بخش «نقد معرف» از بین رفت. به همین سبب با پوزش از شما خوانندگان گرامی، به تعداد کتابهای بخش معرفی افزودیم و یک سرفصل جدید با حاوی مطالب مختلف «نگاهی دیگر» عنوان ویژه ادبیات، تهیه و فراهم شد که تقدیمتان می داریم.