نویسنده: ماگدا سابو

ترجمه: نصراله مرادیانی

نشر بیدگل، چاپ اول ١٣٩٩، ٣۶٨ صفحه، ۴۲ هزار تومان

خیابان کاتالین از نویسنده‌ی مجارستانی، ماگدا سابو است. این نویسنده در سال ٢٠٠٣ جایزه‌ی ادبی فمینا را برای کتاب «در» دریافت کرد. سابو سال ١٩١٧ در خانواده‌ای پروتستان در دبرسن مجارستان متولد شد. در دانشگاه دبرسن زبان و ادبیات لاتین و مجاری خواند. سال ١٩۴٧ نخستین آثار خود را در قالب شعر منتشر کرد که در ١٩۴٩ جایزه‌ی «باوم‌گارتن» را از آن او ساخت اما از آنجا که در دوران حاکمیت رژیم کمونیستی سابو را دشمن حزب کمونیست خواندند، این جایزه بلافاصله از او پس گرفته شد. سابو اولین رمان خود را با نام «فرسکو» در ١٩۵٨ منتشر کرد، در ١٩۵٩ با انتشار رمان «بچه آهو» موفق به دریافت جایزه‌ی «یوژف آتیلا» شد و بیش‌ از پیش به نوشتن رمان پرداخت. سابو از اعضای آکادمی علوم اروپا و سرپرست سمینار الهیاتِ کالونیستی بود. او آثاری هم در زمینه‌ی ادبیات کودکان، داستان کوتاه، نمایشنامه و متون غیرداستانی دارد. ماگدا سابو در سال ٢٠٠٧ در حالی که کتابی در دست داشت در شهر زادگاهش از دنیا رفت.

خیابان کاتالین را می‌توان همچون «در» نوعی اتوبیوگرافی از سابو دانست. او در این کتاب که در ١٩۶٩ نوشته روابط انسانی را روایت می‌کند و سرنوشت سه خانواده را که زمانی در شهر بوداپست در خیابان کاتالین همسایه‌ی دیوار به ‌دیوار هم بودند، در طول سه دهه‌ی تاریخی متلاطم به تصویر می‌کشد. رمان از دو بخش «جاها» و «آنات و برش‌هایی از اتفاقات» تشکیل شده. ماگدا سابو شاهد عینی تحولات سیاسی سال‌های پر آشوب و اختناق تسلط فاشیست‌ها و حکومت استالینیست‌ها بود، تاثیر وقایع مجارستان قرن بیستم را می‌توان در خیابان کاتالین به وضوح دید و حتی می‌توان صدای گلوله‌ها را از پشت دیوار‌های خانه، از دوردست‌ها شنید. بخصوص در بخش دوم کتاب که هر فصلش عنوان یکی از این سال‌های پر کشمکش را بر خود دارد. اتفاق‌هایی که در خیابان کاتالین برای شخصیت‌های داستان می‌افتد در روایتی پیچیده نقل می‌شود اما با توجه به تاریخ رخ دادن این اتفاق‌ها و بستر شکل‌دهنده‌ی شخصیت‌های داستان، می‌توان گفت محتوای رمان با فرم آن کاملاً هماهنگ است. روایت داستان بر پایه‌ی یک تاریخ خطی پیش نمی‌رود و می‌توان همراه با تجارب متفاوت شخصیت‌ها، با مکان‌های مختلفی به صورت هم‌زمان مواجه شد. سابو با استفاده از تکنیک «سیال ذهن» تصویری تکه‌تکه از جاهای متفاوت را کنار هم می‌چیند که شاید اشاره‌ای است به سال‌های جنگ و بی‌خانمانی و خواننده در بافت کلی رمان می‌تواند ربط آنها را به یکدیگر دریافت کند. سابو با استفاده از دو راوی و زوایای دید متعدد روایت را پیچیده و فشرده کرده و با پیچ وتاب‌هایی که به لحن داستان داده به بازنمایی آدم‌هایی پرداخته که گاهی حتی نمی‌دانند کجا هستند و ذهنشان در زمان به جلو و عقب می‌رود تا جایی که احساس می‌کنند حواس پنجگانه‌ی خود را از دست داده‌اند و گویی از قانون جاذبه هم رها شده‌اند. در انتهای رمان نشانه‌های زوال را می‌توان در یکی از شخصیت‌های داستان به وضوح دید و آن موقع است که خواننده با تمام وجود درمی‌یابد که بر همسایه‌های خیابان کاتالین و ماگدا سابو در طول سه دهه از تاریخ پر تنش و پر آشوب مجارستان چه گذشته است. در واقع داستان، تصاویری نو از روابط پیچیده‌ی خانوادگی در دورانی تیره و دلهره‌آور برای خواننده ترسیم می‌کند و با ایجاد درکی تازه از ارتباط بین زمان و مکان و حافظه، او را در صفحات خود غرق می‌کند، در سطر‌سطر خاطرات خانواده‌هایی که زیر سایه‌ی هولناک فاشیسم زندگی کردند. اندرو ماتینو می‌گوید: «رمان سابو عمیقا در معنای وطن یا زندگی در وطن غور می‌کند، در جهانی که این مفهوم در آن فرو می‌پاشد و به ویرانه‌ی خود بدل می‌شود.»

خوشه شایان