نام کتاب: تاریخ کتابخوانی

نویسنده: آلبرتو مانگوئل

مترجم: رحیم قاسمیان

نام نشر: هرمس

تاریخ چاپ: ۱۴۰۲

تعداد صفحات: ۵۰۵ صفحه

قیمت: ۴۶۰هزار تومان

آلبرتو مانگوئل نویسنده، مترجم و ویراستار کانادایی‌ـ‌آرژانتینی در سال ۱۹۴۸ در بوئنوس‌آیرس آرژانتین به دنیا آمد. آلبرتو سال‌های نخستین زندگی‌اش را خارج از آرژانتین سپری کرد. هفت‌ساله بود که دوباره به آرژانتین بازگشت. در نوجوانی به‌صورت نیمه‌وقت در یک کتابفروشی کار می‌کرد. روزی بورخس به این کتابفروشی رفت و از علاقۀ مانگوئل به کتاب خوشش آمد و به او پیشنهاد کرد که به دیدارش برود و با توجه به نابینایی‌اش برایش کتاب بخواند. به‌این‌ترتیب مانگوئل به‌مدت چهار سال برای بورخس کتاب خواند.

آلبرتو مانگوئل یکی از نویسندگان و منتقدان ادبی برجستۀ حال‌حاضر است که به‌دلیل عشق و ارادت خود به کتاب‌ها و کتابخوانی شهرت جهانی یافته است. او باتوجه‌به پس‌زمینۀ فرهنگی و تاریخی خود، در آثارش به بررسی موضوعاتی چون حافظه، زبان، تاریخ و ادبیات پرداخته، این موضوعات را ازطریق چشم‌انداز شخصی خود بررسی کرده است. او به دلیل آثاری چون “A History of Reading” (تاریخ خواندن) و “The Library at Night” (کتابخانه در شب) به شهرت رسیده است. در این کتاب‌ها، مانگوئل به بررسی تاریخچۀ خواندن و اهمیت کتاب‌ها و کتابخانه‌ها در زندگی انسان‌ها می‌پردازد. آلبرتو مانگوئل همچنین به‌عنوان یک ترجمه‌شناس نیز شناخته شده است و ترجمه‌های متعددی از آثار بزرگ ادبی به زبان‌های مختلف انجام داده است. ازجمله ویژگی‌های برجستۀ مانگوئل، توانایی‌اش در ارتباط برقرار کردن بین موضوعات مختلف فرهنگی و ادبی است. وی با استفاده از دانش گستردۀ خود در زمینه‌های مختلف، پیوندهایی بین تاریخ، فلسفه، ادبیات و هنر ایجاد می‌کند. در کل، آلبرتو منگوئل یک نویسنده و منتقد ادبی است که با نگاهی عمیق و فلسفی به موضوعات مختلف، خواننده را به تأمل دربارۀ مفهوم‌هایی چون حافظه، زبان و ادبیات دعوت می‌کند.

همان‌طور که اشاره شد کتاب تاریخ کتابخوانی به عنوان مهم‌ترین اثر مانگوئل شناخته می شود. این کتاب که که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد، به بررسی امر خواندن در طول تاریخ می‌پردازد. آلبرتو در این کتاب با اتکا به دانش گسترده و همچنین تجربه و سابقه و علاقۀ وافرش به کتاب‌ و خواندن، یک سفر وسیع و جذاب از تاریخ خواندن را از دوران باستان تا عصر حاضر انجام می‌دهد. پیش از آنکه دربارۀ این کتاب ادامه دهیم لازم است به چند نکته اشاره کنیم. اینکه دنیای امروز ما با آنچه در صدها و حتی هزاران سال پیش بوده، تفاوت‌های فاحش و گاه عجیب‌وغریبی داشته، حرف تازه‌ای نیست و بسیاری این بیان را بدیهی می‌دانند. اما وقتی به یک موضوع خاص مثل کتاب و کتابخوانی می پردازیم و تاریخ آن را بررسی می کنیم حتماً شگفت‌زده می شویم. یعنی دقیقاً کاری که این کتاب کرده است. وقتی می‌بینیم کتاب و نوشته ابزارهایی هستند که قدمتی معادل چرخ دارد؛ پس حتماً تاریخی هم به قدمت چند هزار سال دارد. خواندن امر فراگیری نبوده و توانایی و قدرتی بوده که در بسیاری از جوامع و دوره‌ها در اختیار افراد خاصی بوده است.

کتاب با بررسی شیوه‌های اولیۀ خواندن، از نشانه‌گذاری‌های اولیه بر روی لوح‌های گلی و پاپیروس‌ها شروع می‌کند و کمی عالمانه‌تر و زیست‌شناسانه به این موضوع می‌پردازد وقتی کتاب می‌خوانیم دقیقاً چه اتفاقی در سیستم بینایی، عصبی و مغز ما روی می‌دهد و امر فهمیدن چگونه اتفاق می‌افتد. در ادامه، نویسنده به‌تفصیل تاریخی می‌آورد از کتاب خواندن و بسیاری از امور که حول کتاب و خواندن است؛ مثلاً خواندن در سکوت. همین موضوع به‌ظاهر ناچیز، تاریخ مؤثری در کتابخوانی دارد و مسئلۀ مورد مناقشه‌ای بوده که آیا خواندن با صدای بلند بهتر و درست است یا در سکوت؛ ازطرف دیگر کتابخوانی با صدای بلند برای یک عده، در زمانه‌ای که هر کسی خواندن نمی‌دانست و همچنین کتاب‌ها وفور امروزی را نداشتند در بسیاری از مکان‌ها وسیله‌ای بوده برای یک تفریح و وقت‌گذرانی جذاب و نیز در بسیاری از محیط‌های کارگری، کارفرمایان برای کارگران در حال کار کتاب می‌خوانند تا علاوه بر راحت‌تر سپری شدن زمان برای کارگران، کاری کنند که فکر آن‌ها جای دیگری معطوف نشود. از مباحث دیگر در این کتاب، تاریخ شکل کتاب است. ظاهر کتاب از زمانی که نوشته‌ها بر الواح گلی و سنگی ثبت می‌شدند تا کمی جلوتر، متونی که به‌صورت طومار بوده‌اند، تا شکل امروزی کتاب‌ها. از دیگر سرفصل‌های خواندنی این کتاب تاریخ این است که چرا و چطور کتاب بخشی از حافظۀ آدمی شد؟ سرفصل دیگر، موضوع یادگیری خواندن است. همان‌طور که کمی قبل‌تر اشاره شد، خواندن موهبت و قدرتی بود که می‌توانست گذشته را زنده و احضار کند و حال حاضر را غنا ببخشد. همین‌طور می‌توانست یگانه راه ارتباطی با عوالم برتر باشد، که قطعاً در اختیار همگان نبوده است. تاریخچۀ ممنوعیت و سانسور که قدمتی به عمر خود خواندن دارد. یا موضوع کتاب‌دزدی. کتاب‌ها در خیلی از زمان‌ها کالاهای بسیار گران و البته جذابی بودند. کتابخانه و کتابداری از سرفصل‌های دیگر کتاب است. و الی آخر…

زبان کتاب، زبانی روان و داستان‌گونه است. نثر قصه‌گوی کتاب و از طرف دیگر تنوع زیاد این قصه‌ها و داستان‌ها موجب می‌شود خواننده نه‌تنها خسته نشود بلکه خواندن کتاب برایش تبدیل به سفری در زمان شود که بسیار لذت‌بخش است. کتاب «تاریخ کتابخوانی» برای رویکرد جامع و بین‌المللی‌اش به تاریخ خواندن مورد تحسین بسیاری از خوانندگان و منتقدان قرار گرفته است.

اگر می‌خواهید بیشتر بدانید، همۀ شما دوستداران کتاب و کتابخوانی را به این سیروسفر تاریخی دعوت و خواندن کتاب تاریخ کتابخوانی را اکیداً توصیه می‌کنم.

حمیدرضا زمانی